Xét nghiệm chức năng gan cần làm những gì?

Gan được coi là cửa ngõ của cơ thể có các chức năng bài tiết và kích thích bài tiết, chức năng chuyển hóa, khử độc và chuyển hóa thuốc, đồng thời gan còn đảm nhận rất nhiều chức năng khác trong cơ thể. Xét nghiệm chức năng gan là môt trong những cách giúp chúng ta có những cách bảo vệ gan tốt nhất để đảm bảo chúng ta luôn khỏe mạnh.

Gan đảm nhận rất nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể

Khi gan bị tổn thương do các nguyên nhân như viêm gan virus, do bia, rượu, ăn uống quá độ...thường sẽ có một vài biểu hiện ra ngoài cơ thể như mệt mỏi, chán ăn, nổi mụn, vàng da...Tuy nhiên những dấu hiệu này thường mờ nhạt và nhiều người thường không quan tâm chỉ khi bệnh tiến triển mức độ nặng mới đi khám bệnh thường bệnh gan đã chuyển sang những giai đoạn cuối khó điều trị. Vì thế các bác sĩ chuyên khoa gan khuyên người bệnh cần kiểm tra chức năng gan định kỳ để có thể bảo vệ sức khỏe một cách tốt nhất. Vậy cùng xem xét nghiệm chức năng gan cần làm những gì?

Thông tin cung cấp chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế lời khuyên của một chuyên gia y tế. Hãy luôn hỏi các ý kiến của các bác sĩ chuyên môn.

XÉT NGHIỆM CHỨC NĂNG GAN LÀ GÌ?

Xét nghiệm chức năng gan là xét nghiệm để đánh giá, phản ánh tình trạng hoạt động của gan, góp phần giúp chẩn đoán các bệnh về gan. Tùy từng bệnh người ta sẽ lựa chọn thực hiện những xét nghiệm thích hợp. Người ta có thể xếp một số xét nghiệm chức năng vào một số nhóm như:

• Nhóm xét nghiệm khảo sát chức năng bài tiết và khử độc.
• Nhóm xét nghiệm khảo sát chức năng tổng hợp.
• Nhóm xét nghiệm đánh giá tình trạng hoại tử gan.
• Các xét nghiệm kiểm tra chức năng gan khác.

NHÓM XÉT NGHIỆM CHỨC NĂNG BÀI TIẾT VÀ KHỬ ĐỘC

• Men gan: Có 4 men gan khác nhau được đưa vào trong các xét nghiệm thông thường. Đó là aspartate aminotransferase (AST hoặc SGOT) và alanine aminotransferase (ALT hoặc SGPT) được biết đến như transaminase; và phosphate kiềm (AP) và gamma-glutamyl transferase (GGTP), được biết như men gan mật. Khi các men này tăng lên có thể biểu hiện của bệnh gan.
• Biliburin: Bilirubin là một chất có màu vàng do gan sản xuất ra khi nó tham gia vào quá trình tái tạo hồng cầu già. Khi chất này tăng lên, mắt và da cũng có màu vàng (vàng da), nước tiểu sẫm màu như trà đặc, phân có màu đất sét nhạt. Khi có tăng bilirubin, trong khi không có sự bất thường trong các xét nghiệm liên quan đến gan, thấy rõ khi thăm khám thực thể, thường đây là những bất thường liên quan tới gan với phần lớn dân số.

Xét nghiệm máu đánh giá chức năng gan

• Tăng biliburin có thể bạn đang mắc các bệnh như: Viêm gan do rượu, viêm gan virus, Xơ gan mật, Sỏi mật, Bệnh gan do rượu, Bệnh gan do thuốc, Suy gan, U gan, Rối loạn chuyển hóa....
• GGT(γ- GT): GGT có nhiều ở gan, do các tế bào biểu mô đường mật bài tiết ra. Hoạt độ GGT huyết tương tăng khi các tế bào biểu mô đường mật bị cảm ứng tăng tổng hợp enzym như trong tắc mật, viêm gan do rượu, tổn thương tế bào gan
• Protein gan: Albumin, prothrobin (yếu tố II) và globulin miễn dịch là những protein được sản xuất chủ yếu bởi gan. Khi có bất thường về mức protein này có thể giúp xác định liệu có bị bệnh gan trầm trọng hay không.
• Tổng phân: Tổng phân tích nước tiểu thường được sử dụng trong các bệnh đái tháo đường, nhiễm ceton, đái nhạt, bệnh gan, mật, thận, bệnh viêm đường tiết niệu, đái máu… phát hiện sớm ngộ độc thai nghén.

NHÓM XÉT NGHIỆM ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG HOẠI TỬ TẾ BÀO GAN

AST (Aspartate aminotransferase) hay SGOT (Serum Glutamic Oxaloacetic Transaminase)

Hiện diện trong bào tương và ty thể của tế bào. AST hiện diện ở cơ tim và cơ vân nhiều hơn ở gan. Ngoài ra, AST còn có ở thận, não, tụy, phổi, bạch cầu và hồng cầu. Bình thường AST < 40 UI/L.

ALT (Alanine aminotransferase) hay SGPT (Serum Glutamic Pyruvic Transaminase)

Hiện diện chủ yếu ở bào tương của tế bào gan cho nên sự tăng ALT nhạy và đặc hiệu hơn AST trong các bệnh gan. Bình thường ALT < 40 UI/L.

Các mức tăng transaminase có liên quan đến một số bệnh gan như sau:

• Tăng cao (> 3000 UI/L): có thể gặp trong các trường hợp hoại tử tế bào gan như viêm gan virút cấp hoặc mạn tính, tổn thương gan do thuốc, độc chất, trụy mạch kéo dài.
• Tăng vừa (< 300 UI/L) gặp trong viêm gan do rượu. Transaminase tăng chủ yếu là AST nhưng trị số không quá 2-10 lần giới hạn trên mức bình thường.
• Tăng nhẹ (< 100 UI/L) có thể gặp trong viêm gan virút cấp, nhẹ và bệnh gan mạn tính khu trú hay lan tỏa (xơ gan, viêm gan mạn, di căn gan) hoặc tình trạng tắc mật. Gần đây, người ta nhận thấy các trường hợp tăng nhẹ men gan thường gặp trong gan nhiễm mỡ.

CÁC XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG KIỂM TRA CHỨC NĂNG GAN

Ngoài các xét nghiệm thường quy đánh giá chức năng gan, người ta còn thực hiện một số các xét nghiệm có thể giúp đánh giá định lượng chức năng hiện tại của gan. Các xét nghiệm này thường chỉ được sử dụng để khảo sát trước khi phẫu thuật cắt gan, ghép gan hoặc dùng trong nghiên cứu.

• Đo độ thanh lọc BSP (bromosulfonephtalein)
• Đo độ thanh lọc indocyanine green
• Đo độ thanh lọc antipyrine
• Test hơi thở aminopyrine
• Đo độ thanh lọc caffeine
• Đo khả năng thải trừ galactose

CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH TRONG XÉT CHỨC NĂNG GAN

Siêu âm gan

Sau khi tiến hành xét nghiệm máu, bác sĩ sẽ muốn xem hình ảnh tổng thể của gan. Vì vậy, bước tiếp theo là đi đến phòng X quang để có được một hoặc hơn hình ảnh của gan.

• Siêu âm gan
• Chụp cắt lớp và cộng hưởng từ

LƯU Ý KHI XÉT NGHIỆM CHỨC NĂNG GAN

Không sử dụng rượu bia trước khi xét nghiệm chức năng gan

Khi đi xét nghiệm chức năng gan bạn cần lưu ý:

• Không nên uống thuốc trước khi đi xét nghiệm: không sử dụng kháng sinh , thuốc điều trị lao, viêm  phổi tâm thần...vì  điều này có thể ảnh hưởng tới kết quả kiểm tra
• Nhịn ăn: có những xét nghiệm chỉ cho kết quả chính xác khi người bệnh nhịn đói 4 - 6 giờ trước khi làm xét nghiệm hoặc không ăn sáng sau một đêm ngủ dậy.
• Tránh rượu bia, thuốc lá: Không chỉ nhịn đói, người làm xét nghiệm cũng cần tránh sử dụng các chất kích thích (thuốc lá, cà phê...) vài giờ trước khi lấy máu để có kết quả chẩn đoán bệnh chính xác.
•  Đối với các xét nghiệm máu: thời điểm lấy máu làm xét nghiệm tốt nhất là vào buổi sáng. Nhịn ăn, không uống nước ngọt, sữa, nước hoa quả, rượu, chè, cà phê, trong vòng 12 tiếng trước khi làm xét nghiệm máu.

Nên nhớ một số loại xét nghiệm máu riêng biệt không thể dùng để dự đoán sự tiển triển của bệnh gan. Bản thân những xét nghiệm máu này ít khi biểu hiện rõ rệt. Chúng chỉ có ý nghĩa khi kết hợp với một số các yếu tố khác, chúng phải được đánh giá kỹ lưỡng bởi bác sĩ. Nói cách khác, không nên quá đề cao những xét nghiệm riêng lẻ này. Mỗi xét nghiệm chỉ là một phần của việc kiểm tra chức năng gan. Trong hầu hết các trường hợp, các xét nghiệm này chỉ đưa ra nhận định rằng có vấn đề gì bất ổn – chỉ là bước đầu tiên để đi đến sự chẩn đoán chính xác. Vì thế cần làm đầy đủ các xét nghiệm theo hỗ trợ của nhân viên y tế để có kết quả chính xác nhất. Chỉ làm xét nghiệm chức năng gan chưa đủ để kết luận đâu nhé!